Euskal pilotako modalitateak

JOKO MOTAK – MODALITATEAK

1. JOKO ZUZENAK:

·         Pilota jokoen sorreratik XIX. Menderarte ezagutu eta jolastu izan diren modalitate guztiak joko zuzenak izan dira.

·         Jokalariak aurrez – aurreko egoeran kokatzen dira.

·         Pilotari batek jo eta besteak erantzuteko paretaren bitartekaritzarik ez da behar.

·         Taldetako jokoak dira: 2x2, 4x4, 5x5

·         Modalitateak:

BOTE LUZEA: (plaza librean) ·     Hau da Euskal Pilotaren modalitaterik zaharrena. Gaur egun ia desagertuta dago. ·   5 jokalarik osatzen dute taldea. ·   Eskuz hutsez jokatzen da. ·   Partidua jokoetara jolasten da: 15,30,40,…jokoa. 9 jokoetara ailegatzen denak irabazten du. ·   Zelaia laukizuzena da, eta erditik ebakita balego bezala jokatzen da. ·   Joko honetan botarria erabiltzen da sakerako

LAXOA:  (plaza librean) ·         Bote luzearen eboluziotik datorrela esan genezake, aldaketa nabarmenena guanterekin jolasten dela. ·         Talde bakoitzean 4 jokalari. ·         Partidua jokoetara jolasten da: 15,30,40,…jokoa. 9 jokoetara ailegatzen denak irabazten du. ·         Baztan eta Bidasoa bailaratan mantentzen da modalitate hau gehien bat.

ERREBOTEA: (plaza librean) ·         Laxoa modalitatea izan zuen aintzindari. ·         Joko honetan ezinbestekoa da  kantxak horma bat izatea (frontisa), sakea beronen kontra egin behar delako. Pilotak horman “errebote” egin behar du. ·         Bi taldek jokatzen dute batera, bakoitzean 5 jokalari egongo direlarik eta denek erabiliko dute guantea jokatzeko. ·         3 jokalarik joko garbiko xisterarekin jolasten dute eta beste biek guante motzarekin. ·         Sakea eskuz egiten da botarriaren gainean bote eman eta gero. ·         Partidua jokoetara jolasten da: 15,30,40,…jokoa. 13 jokoetara ailegatzen denak irabazten du. ·         Iparralde osoan eta Billabona eta Zubietan jolasten da gehien bat. ·         Zelaia bitan banatzen duen marra mugitu egiten da tantoaren arabera.

PASAKA: (trinketean) ·         Trinketean jolasten den joko zuzen bakarra. ·         Bikoteka jolasten da. ·         Eskularrua erabiltzen da. ·         Bi bikoteen erdian sare bat jartzen da. ·         Partidua jokoetara jolasten da: 15,30,40,…jokoa. 13 jokoetara ailegatzen denak irabazten du. ·         Tenis jokoarekin antza handia dauka. ·         Iparraldean jolasten da bakarrik.

2.                  PLEKAKO JOKOAK - JOKO EZ ZUZENAK

·         Pilotariak jokatzerakoan elkarren parean kokatzen dira paretari begira, eta jokalari batek jo ondoren besteak erantzun ahal izateko ezinbestekoa d aparetaren bitartekaritza.

·         1875. urtean lehenengo aldiz ezker pareta erantsiko zaio frontisari eta joko berriak sortzen dira, BLEKAKO jokoak hain zuzen ere. Euskal Herriaren hegoaldean indar handiagoa hartu zuten, joko zuzenak ahulduz.

XAREA: (trinketean) ·         Binaka soilik jolastu daiteke eta partidak 45 ra izaten dira. ·         Trinketeko beste erramientakin jokatzen diren modalitate ez-zuzenen arau berdintsuak ditu. ·         Materiala:                                                         i.           Pilota: larruzkoa, txikia, bizia eta arina (78-80gr).                                                       ii.           Xarea: egurrezko makila batez egindako arku bat, tartea sokazko korapiloez osatutako barrunbe bat duelarik. 55-60zm luzeeran eta 100 gr-ko pisua. ·         Teknika egokia izatea ezinbestekoa da, eskumuturraren mugimendu egokia egin behar delarik. ·         Hego Euskalerrian Irura herrian da oso ezaguna.

ZESTA-PUNTA: (frontoi luzeaan eta plaza librean) ·         Binaka banaka edo kiniela era (denek denen kontra) jokatzen da. ·         Kaskoa eramatea derrigorrezkoa dute jokalariek, jokoaren arrisku eta bizitasunagatik. ·         Partidak 35 tantotara edo kinielaka izaten da. ·         Frontoi luzean edo plaza librean jolasten da. ·         Plaza librean “Xistera” izena hartzen du. ·         Jai-Alai izenarekin ezagutzen da munduan. ·         Materiala:                                 i.            Pilota: larruzkoa, oso astuna eta bizia (120-130gr). Pilotak bi larru izaten ditu denbora gehiago iraun dezan.                               ii.            Xistera: zumezkoa, 550 gr, 68 zm-ko luzeera, 13zm zabalera eta ezaugarri bat nabarmentzekoa: “tripa” moduko sakonera bat.Aurrelarien eta atzelarien arteko xisteran aldaketa txiki batzuk ematen dira. ·         Plaza librean 3 jokalariek jolasten dute. Frontoi luzean binaka edo banaka jolas daiteke.

ERREMONTEA: (frontoi luzean) ·         Zesta-puntaren joko berdina du, baina ez da tresna berdina erabiltzen. Hemen, zestak ez du triparik, eta ezin da pilota gelditu, erremontatu egin behar da. ·         Profesionalak jokatzen dute, Galarreta (Hernani) frontoia ezagunena delarik. ·         Binaka zein banaka jolasten da. Partiduak 40ra jolasten dira. ·         Materiala:                                                         i.           Pilota astuna, larruzkoa eta bizia (110gr).                                                       ii.           Xistera luzea: 82-83zm.

JOKO GARBIA: (plaza libre eta frontoi motzean) ·         Joko honetan ezin da inolaz ere pilota hartu erremonte moduan. Horregatik “Garbia” deitzen zaio. ·         Errebotea-ren hastapenean edo entrenamenduan erabiltzen da. ·         Erabiltzen den xistera, errebotean erabiltzen den berdina da. ·         Iparraldean jokatzen da gehien bat. ·         Plaza librean hirunaka jolasten da eta 50 tantura. ·         Frontoi laburrean 40ra eta binaka jokatzen da.

PALA (Pala luzea): (frontoi luzean) ·         Oso astuna da eta frontoi luzean jolasten da soilik. ·         Partiduak 35ra eta 45ra izaten dira normalean. ·         Gehienetan binaka jolasten da baina banaka ere jolasten da eta noizbait hirunaka ere. ·         Pala jokalari prfesionalak daude eta gehienbat bilbon jolasten dute(Deportivo frontoia) ·         Materiala: i.                        Pilota:Larruzkoak, gogorrak (110 gr ingurukoak). ii.                        Pala: Luzea, estua eta astuna (900 gr). ·         Pilota modalitate zailena da.

PALA MOTZA (LABURRA): (plaza libre eta frontoi motzean) ·         40 tantotakoak dira partiduak. ·         Pala luzeak baino laburragoak dira baina formaz antzekoak dira. Erresago menperatzen dira. ·         Materiala:                                 i.            Pilota: larruzkoa, gogorra eta bizia (85-90gr ingurukoa).                               ii.            Pala: pala luzea baino laburragoa (800gr inguru). ·         Pala luzea baino errezagoa da eta afizionatu mailan jokatzen da gehien bat.

LARRUZKO PALA: (plaza libre, frontoi motz eta trinketean) ·         Binaka jolasten da gehienetan eta 35 tantora jolasen da frontoi laburrean eta 40ra trinketean.. ·         Materiala:                                                         i.           Pilotak: larruzkoak, txikiak, biziak eta arinak (50-52 gr) Pala: pago egurrezkoak, 50zm luzeerean, 13,5 zabaleran eta 580-600gr ingurukoak.

GOMAZKO PALETA: (frontoi laburrean, plaza librean eta trinketean) ·         Bai neskak zein mutilak jolasten dute. ·         Pala modalitateen artean errezena da. ·         Normalean binaka jolasten da. ·         Tanteoa: frontoi laburrean 30ra.Trinketean 50ra. Plaza librean 35ra. ·         Materiala: i.                        Pilota: 50gr-ko pisua, txikiak eta gomazkoak. ii.                        Pala: pisua 340-350gr; luzeeran 50zm; zabaleran 20zm eta 1,5 lodieran.

PALETA ARGENTINARRA: (trinketean) ·         Gomazko palaren arau berdinak. ·         Materiala: i.                        Pilota: kautxozkoa, barrua hutsa, txikia, bote handikoa eta arina. 40 gr-ko pisua. ii.                        Pala: “Tipa” egurrarekin egina, oso zabala eta mehea (370-400gr ingurukoa). Oso ezagunak dira “El vasquito” izenarekin saltzen diren palak.

ESKU PILOTA: (plaza libre, frontoi motz eta trinketean) ·         Joko honetan txapelketak jokatzeko era asko daude. Banakako txapelketak, binakakoak eta 4 t´erdikoak. ·         Ez da behar inolako erramientarik jokatzeko. ·         Frontoi laburrean, plaza librean eta trinketean jolasten da. ·         Materiala:larruzko pilotak. i.                        Frontoi laburrean: gogorrak eta biziak (nagusietan 100-105gr inguru).Babesak funtsezkoak dira. ii.                        Trinketean: Bigunagoak (90gr inguru). ·         Kontaketa: i.                        Frontoi laburrean: 22ra (gaztetxoak 18ra). ii.                        Trinketean: 40ra. iii.                        Plaza librean: 30ra ·         Beste modalitate batzutarako oinarri egokia izan daiteke esku biak landu behar bait dira. ·         Trinketean pilota sarera bidaliz gero tantoa da.

FRONTENISA: (frontoi motzean) ·         Modalitate nahiko berria da eta hedapen handia izan du azkenego urteotan. ·         Erraketarekin jolasten da frontoi laburrean jokatzen delarik soilik. ·         Bi modalitate: olinpikoa, binaka eta 30ra eta aurreolinpikoa, 30era edo ordubete. ·         Mutilak zein neskak jolasten dute. ·         Materiala: i.                        Pilota: larruzkoak, 50-55gr ingurukoak, erdi botekoak. ii.                        Erraketa (Euskal Pilotaren Modalitateak. Kontsulta: 2015-10-29.  https://docs.google.com/document/preview?hgd=1&id=1u3bH92LLVSC10P573EUm3IH_3yCN0z9OUEuYkMhM4WA )